چگونه به رشد هیجانی فرزندمان کمک کنیم؟
همه بچه‌های زیر 6 ماه از لمس و نوازش لذت می‌برند و ماساژ، آرامش‌بخش‌ترین کاری است که برای رشد هیجانی آنها می‌توان انجام داد. ترسیدن بچه‌ها از صداهای ناگهانی و بلند هم عمومیت دارد. والدینی که فکر می‌کنند شیرخوارشان از بگوومگو و مشاجره‌های آنها درکی ندارد، اشتباه می‌کنند. حس بینایی بچه‌ها قوی است، آنها ناظر تغییر لحن صدای شما هستند، حتی با توجه به هوش هر کودک، رشد هیجانی او متفاوت خواهد بود و امکان دارد خشم و عصبی‌شدنش را با انقباض بخشی از بدنش نشان دهد. او می‌تواند حالت‌های شما اعم از آرامش یا استرس را حتی هنگامی که در حال نوازشش هستید درک کند. حدود 4 ماهگی با لبخندهای معنادارش به هیجان‌های شما پاسخ می‌دهد و برای نگاه مادر و صدای او به‌طور اختصاصی‌تری ذوق می‌کند و آنچنان دست و پا می‌زند که تختش را تکان می‌دهد. بچه‌هایی که به رشد هیجانی سالم رسیده باشند این‌گونه‌اند و لبخند اجتماعی آنها در پاسخ به هیجان‌های دیگران علامت مناسبی است برای خانواده‌ها؛ این بچه‌ها درست نقطه مقابل نوزادان مبتلا به اوتیسم هستند؛ بچه‌هایی که لبخند نمی‌زنند، علاقه‌ای به درآغوش گرفته شدن ندارند و حتی تماس چشمی برقرار نمی‌کنند. اواخر 6 ماهگی بچه‌ها از غریبه‌ها دوری می‌کنند. چون به این حد رشد می‌رسند که چه کسی خودی و چه کسی غریبه است. شما به عنوان پدر و مادر مثبت باید این مرحله رشدی او را بشناسید و اجازه ندهید غریبه‌ها او را به زور در آغوش بگیرند و ببوسند. دقت کنید تا قبل از 8 ماهگی کودک باید افراد آشنای خانواده را از غریبه‌ها تفکیک کند پس اگر قصد دارید او را پس از 6 ماه نزد پرستار بگذارید و سرکار برگردید، لازم است حتما آن پرستار را قبل از این دوره با کودک آشنا کنید. به او کمک کنید تا قبل از 8 ماه با مکان و افراد آشنا خو بگیرد. بچه‌ها با اینکه تا 6 ماه اول زندگی در حوزه بیان کلمات پیشرفتی ندارند اما در حوزه درک کلام خیلی زودتر از آنچه تصور کنید به مهارت می‌رسند. پس از همان 4 ماهگی که قان و قون می‌کند با او حرف بزنید و به حرکاتش توجه کنید. او بی‌تفاوت است یا در چشمانتان زل زده و گوش می‌کند. آیا درک کلام شما را با لبخند پاسخ می‌دهد؟ این روش نه تنها برای سلامت شنوایی بلکه برای سنجش رشد هیجانی کودک مفید است. مبادا گمان کنید آشفتگی شرایط خانه تا قبل از یکی، دو سالگی تغییری در روحیه او به وجود نمی‌آورد، اتفاقا ترس و واهمه یک کودک 8 ماهه از اتفاق‌های ناشناخته‌ای که اطرافش می‌افتد مانند دعواکردن شما پای تلفن، بدرفتاری‌تان با همسر یا دیگر بچه‌ها، آسیبی که این ناظربودن مدام به او می‌زند در رفتار و گفتار آینده‌اش و مشکلات تربیتی
که با او خواهید داشت، موثر است. ادامه دارد...
چند هفته است ستون «آداب تربیت» درباره «والدگری مثبت» چاپ می‌شود. بی‌تردید تضارب
آرا و تعامل اندیشه‌ها و عقایدمان به عنوان والدینی که دست‌اندرکار رشد و پرورش
کودکان امروز هستیم، می‌تواند برای هر کدام ما تجربه‌های مفید و کارآمدی به ارمغان
آورد. ستون «آداب تربیت» مکانی است برای پاسخگویی پرسش‌ها و نظرهای تربیتی شما
والدین عزیز. از والدین بزرگواری که با ارسال پیامک از مطالب «آداب تربیت» تشکر یا
انتقاد کرده بودند، قدردانی می‌کنیم و از آنها می‌خواهیم در صورت تمایل، به همراه
پرسش‌هایشان، عکس‌های کودکان‌شان را هم برای چاپ در «سلامت» بفرستند.
پاسخ «آداب تربیت» به پرسش شما
4608***0911: سلام، من مامان شنتیای 5/2 ساله هستم، اگر هنگام بازی، بچه‌های دیگر
اسباب بازی پسرم را بگیرند، فقط گریه می‌کند و اصلا نمی‌تواند از خودش دفاع کند.
برای خواستن هر چیزی گریه می‌کند. واقعا نمی‌دانم چه کنم؟ با او صحبت و حتی دعوایش
کرده‌ام ولی بی‌فایده است. لطفا راهنمایی‌ام کنید. ممنونم.
ای کاش وقتی پرسشی را مطرح می‌کنید با جزییات بیشتر برایم بنویسید چه روی داده است
تا بتوانم با اشراف بیشتری بر مشکل یاری‌تان کنم. در مورد پسر شما این سوالات به
ذهنم می‌رسد که آیا بچه‌هایی که همبازی او می‌شوند از نظر سنی با او برابرند؟ از
نظر جثه چطور؟ درک بچه‌ها از دیگران بر مبنای ظاهر و جثه آنهاست. اگر همبازی او از
نظر سنی کوچک‌تر اما درشت‌تر از او باشد در برابرش احساس خطر و ناتوانی می‌کند و
این مهم است که بدانیم شرایط همبازی او که کتکش زده چطور بوده. نکته مهم دیگر اینکه
آیا پسرتان خوب حرف می‌زند یا نه؟ حرف‌های شما را به درستی درک می‌کند یا نه؟ اگر
او شما را می‌فهمد لازم است به او بیاموزید روی هیجاناتش اسم بگذارد؟ «تو ترسیدی
مامان! می‌دونم الان ناراحتی و...» ارزیابی کودک شما در این سن از موقعیت‌هایی که
مثال زدید ناتوانی است. او کوچک است و باید تحت نظارت شما یا یک بزرگ‌تر قابل‌اعتماد
بازی کند. شرایط رویارویی بچه‌ها در پارک و مهمانی قابل پیش‌بینی نیست. شاید همبازی
او کوچک و از نظر توانمندی همسنگ او باشد اما امکان دارد برادر بزرگ یا خواهری
داشته باشد که کودک شما را ناخواسته آزار دهد و بر حس ناتوانی او بیفزاید.
سعی کنید هیجان‌های او را شناسایی کنید و برایش اسم بگذارید و حتی یادش بدهید چطور
آن را بر زبان بیاورد. از حرف‌های کلیشه‌ای و اشتباهی مانند تو بزرگ شده‌ای؛ مرد که
گریه نمی‌کند و امثال اینها بپرهیزید چون فقط حس ناتوانی او را تشدید می‌کنید و
انتظار او را از خودش بالا می‌برید. او گمان می‌کند باید خیلی توانمند باشد و نیست
و این ترس او را بیشتر می‌کند. در مورد گریه‌کردن پسرتان گفته‌اید اما ننوشته‌اید
کی و چرا گریه می‌کند. آیا او می‌ترسد؟ از چه چیزی؟ می‌توانید با آموزش‌هایی
غیرمستقیم مانند بازی و قصه‌گویی کمکش کنید احساسات خود را بشناسد و ابراز کند.
لازم نیست به کودکتان بگویید اگر تو را کتک زدند تو هم آنها را بزن، عجب بی‌عرضه
هستی تو هم هل بده و... باید به او بیاموزید رفتار این شخص اشتباه است و باید
اعتراض کنی و به او بگویی دیگر با تو بازی نخواهم کرد مگر اینکه رفتارت را اصلاح
کنی. باید به بچه‌ها بیاموزید فرد خطاکار را طرد کنند و خودشان با هم بازی کنند تا
او بفهمد نتیجه آزار دیگران و آسیب به آنها تنهایی است. فعلا برای این کوچولوی شما
آموزش باید غیرمستقیم و در قالب داستان مطرح شود اما به هر حال علاوه بر نظارت
مستقیم، لازم است کمکش کنید اعتراض خود را به بزرگ‌ترها (والدین خود یا والدین کودک
خاطی) بیان کند تا آنها با زورگویی کودک مذکور برخورد کنند. به او بیاموزید
پرخاشگری رفتار درستی نیست و به این معناست که وارد حریم خصوصی مردم شده است. پس
اینکه بخواهید راه درست پرخاشگری را به او بیاموزید از اساس غلط است. پرخاشگری
مطرود است اما بیان احساسات، حتی عصبانیت کنترل‌شده بسیار مقبول و ستودنی است.
شما و «آداب تربیت»
4935***0911: کارمند هستم و مجبورم پسرم را که ??ماهه است پیش مادرم بگذارم. پسرم
به شدت لجبازشده. نمی‌دانم چه کار کنم. از خانم دکتر شوشتری خواهشمندم کمکم کند که
چطور با این کوچولوی لجباز رفتارکنم.
5697***0913: واقعا ممنونم از شما به خاطر این ستون بسیار مفید اما کوتاه! من یک
دختر 5/8 ماهه دارم که یک ماه بیشتر است که وقتی به او غذا می‌دهم رویش را برمی‌گرداند،
احساس می‌کنم کمی لجباز شده. لطفا مرا راهنمایی کنید.
لطفا توضیح دهید چگونه رفتار کنیم تا بچه‌ها نازک‌نارنجی نشوند؟ لطفا در مورد اینکه
چطور اعتمادبه‌نفس آنها را بالا ببریم هم توضیح دهید.
4550***0938 :کودک 15ماهه‌ای دارم که در شلوغی ناآرامی می‌کند. نه شیر می‌خورد و نه
می‌خوابد. فقط باید روی تشک خودش باشد تا بخوابد.
6107***0912: در مورد آداب تربیت خانم شوشتری می‌خواستم عنوان کنم من مادر مهرشاد
10 ساله هستم. از نظر خودم جزو والدین مثبت محسوب می‌شوم. تذکرهایی که خانم دکتر می‌دهند
را برای پسرم انجام داده‌ام؛ مثلا وقتی مشکلی در مدرسه برایش پیش می‌آید با او
همدلی می‌کنم و با هم دنبال علت‌ها می‌گردیم و او را متوجه اشتباهش می‌کنم.
دختری 6 ساله دارم که به اقوام و بستگان سلام نمی‌کند اما از حضور در جمع‌های
اجتماعی و با دیگران بودن لذت می‌برد. بارها او را تشویق کرده‌ایم ولی باز هم سلام
نمی‌کند. این موضوع باعث ناراحتی من و مادرش شده، نمی‌دانیم چه کار کنیم. لطفا
راهنمایی کنید.
6759***0918: به نظرمن نمی‌توان یک روش تربیتی تئوریک را به‌طور دقیق برای همه
کودکان اجرا کرد چون هر کودک خصوصیات مختص به خود را دارد و این تجربه و مهارت
والدین است که الگوی رفتاری را متناسب با رفتار فرزندشان تغییر دهند تا موثر باشد.
